- Ondernemers hebben rust nodig en Nederland moet oppassen met het afwentelen van hogere lasten op bedrijven, vindt VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz.
- Ook mag het mes niet verder in de hypotheekrenteaftrek, maar in de onderhandelingen over een nieuw kabinet is er ‘niet meteen een breekpunt’.
- In een interview met Business Insider geeft Yeşilgöz ook aan dat bedrijven met “uitsluitend mannen die op elkaar lijken” in de board wel mogen uitleggen hoe dat kan.
- Lees ook: 5 dingen die je misschien niet wist over Dilan Yesilgöz, die klaar staat om het boegbeeld van de VVD te worden
Het aftellen is begonnen: op 22 november gaan we naar de stembus om een nieuwe Tweede Kamer te kiezen. Er staat veel op het spel. Zo zit de woningbouw in het slop, staat de koopkracht van veel Nederlanders onder druk en kent de energietransitie de nodige uitdagingen.
In een serie interviews geven lijsttrekkers en prominente kandidaten in Business Insider in aanloop naar de verkiezingen hun visie op Nederland voor de komende jaren. Wat zijn hun plannen voor ondernemers, de eigen woning, de vermogensbelasting, de energierekening en andere zaken die je portemonnee raken? En welke keuzes maken ze om alle plannen te bekostigen?
We trappen af met lijsttrekker Dilan Yeşilgöz-Zegerius van de VVD, die onlangs het stokje als partijleider heeft overgenomen van premier Mark Rutte.
Wat is in uw ogen het belangrijkste verkiezingsthema?
Yeşilgöz: “Betaalbaarheid. Veel mensen liggen gedurende de maand wakker of ze wel kunnen rondkomen. Dit zijn gewone mensen, met gewone banen en een prima inkomen, die kampen met hogere kosten, waardoor ze eventuele tegenvallers moeilijk kunnen bijbenen.”
Wat is de oorzaak?
“Een combinatie van factoren: inflatie – dat je van hetzelfde geld minder boodschappen kunt doen – de hogere energierekening, duurdere benzine en dat je overal belasting over moet betalen."
"Dit alles kwam bovenop de coronacrisis. De pandemie bracht veel onzekerheid met zich mee. Toen dat afliep, wilde iedereen opgelucht ademhalen. Vervolgens werden we, onder andere als gevolg van de oorlog in Oekraïne, met nieuwe uitdagingen geconfronteerd: de hogere energieprijzen en oplopende inflatie. Dat veroorzaakt stress en onzekerheid. Mensen kunnen minder hebben en staan vaker tegenover elkaar. Het voelt daardoor alsof de zuurstof een beetje uit de samenleving verdwijnt.”
Is Den Haag daar niet mede schuldig aan?
"De politiek is de afgelopen jaren vooral met zichzelf bezig geweest. Dat moet veranderen. De belangrijkste opdracht van de politiek is om iets te doen aan die onzekerheid."
De VVD staat bekend als een ondernemerspartij. Toch hebben ondernemers onder de kabinetten Rutte veel moeten inleveren. Zo werden veel aftrekposten versoberd en ging de winstbelasting omhoog. Wat heeft de VVD ondernemers te bieden?
"Ik vind dat we ondernemers momenteel echt tekort doen. Bedrijven, met name het mkb, vormen de ruggengraat van de samenleving. Zij creëren banen en zorgen ervoor dat er geld wordt verdiend. Wij vinden dat we ondernemers moeten koesteren en borgen, vanaf de start van het bedrijf, tot het doorgroeien, innoveren en uiteindelijk het doorgeven van het bedrijf. Dat koesteren gebeurt te weinig.”
Toch zijn in een kabinet met de VVD diverse moeilijke maatregelen voor ondernemers genomen.
“Wij opereerden in een moeilijke politieke context. Er zijn partijen die bij elk probleem de schuld bij bedrijven leggen en bedrijven beschouwen als een abstracte entiteit, waar je elke rekening kunt neerleggen. Wij vinden juist dat je bedrijven nodig hebt om ervoor te zorgen dat ons land blijft draaien. Dat is waar het geld wordt verdiend, waar veel mensen iedere dag werken. Daarom hebben we veel teruggeduwd.”
Kunt u daar een voorbeeld van geven?
“We hebben vorige week bijvoorbeeld niet gesteund dat de rekening van maatregelen bij het bedrijfsleven wordt neergelegd. Of neem de inspanning om de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) te laten bestaan. We hebben wel maatregelen genomen om uitwassen aan te pakken, maar de regeling zelf bleef overeind.”
In het verkiezingsprogramma zegt de VVD dat er met ondernemers een ondernemersakkoord moet worden gesloten. Wat houdt dat in?
“Ondernemers vragen rust. Ze willen niet dat elk jaar of bij elk nieuw kabinet de regels weer veranderen. Neem het klimaat. Ik houd vast aan de klimaatdoelen, maar vind niet dat je daar bovenop nog een extra tandje bij moet zetten, zoals sommige andere partijen willen. Met een ondernemersakkoord leg je afspraken vast waar beide partijen op kunnen rekenen; ook wat de overheid van bedrijven terugvraagt, zoals het halen van de duurzaamheidsdoelen. Dit zorgt voor stabiliteit. Wij zouden zo’n akkoord bij voorkeur willen sluiten met ondernemers en samenwerkingsverbanden als VNO/NCW en MKB Nederland.”
Zit er nog lastenverlichting in voor ondernemers, zoals zzp'ers?
“We willen voor alle Nederlanders de inkomstenbelasting en de energiebelasting verlagen. Daar profiteren ook zzp-ers van. Ook willen we voor de auto de brandstofaccijnzen temperen. Het is onzin om te denken dat alleen rijke Nederlanders hiervan profiteren. Heel veel mensen hebben daar baat bij, ook veel zzp'ers. We willen wel schijnzelfstandigheid aanpakken en ervoor zorgen dat zzp'ers de verzekeringen krijgen die voor hen belangrijk zijn. En verder willen we de lasten voor ondernemers minder snel laten stijgen.”
De VVD wil ook de regeldruk voor bedrijven verminderen. Dat roepen jullie al heel lang, maar dat is niet gelukt. Hoe kan dat?
“Iedereen wil de regeldruk verlagen. Maar als er iets misgaat, is er vanuit de politiek en de samenleving altijd de reflex om te vragen om meer regels. Dat maakt het lastig. Als minister van Justitie en Veiligheid spreek ik vaak met uitvoeringsinstanties. In die gesprekken merk ik dat veel regels verlammend werken. Uitvoeringsinstanties durven geen maatwerk toe te passen, uit angst dat ze een tik op de vingers krijgen.”
Hoe willen jullie ervoor zorgen dat de regeldruk alsnog lager wordt?
“Dat begint met een goede analyse. Neem de mkb-toets, waarbij mkb-ondernemers al in een vroeg stadium kunnen aangeven of nieuwe wetten of regels werkbaar zijn. Deze is nu te complex. Dat moeten we eenvoudiger maken. Maar of de regeldruk kan worden verlaagd hangt ook af van de houding van de politiek en de samenleving. Uitvoerders verdienen onze steun om soms af te wijken van de regels en maatwerkoplossingen toe te passen.”
Veel politieke partijen willen de belasting op arbeid verlagen en die op vermogen verhogen. Hoe staat de VVD in die discussie?
“Wij hebben niet per se iets tegen het belasten van vermogen, maar het moet wel eerlijk en in balans zijn. Het hoogste tarief in de vennootschapsbelasting bijvoorbeeld ligt boven de 25 procent, terwijl dat in de rest van Europa lager is. Een belastingtarief moet fair zijn binnen je eigen land, maar ook ten opzichte van andere landen. Je moet niet bedrijven uit Nederland wegpesten.”
En als we kijken naar de vermogensbelasting in box 3?
“Wij vinden het belangrijk dat je het daadwerkelijke rendement belast. Of je dat gaat heffen over het jaarlijkse waardeverschil of pas op het moment dat je de winst krijgt uitgekeerd, daarover wordt nog gediscussieerd.”
En het belastingtarief in box 3? Daarover is niets te vinden in het verkiezingsprogramma.
“Dat klopt. Dat komt omdat we onze plannen nog moeten laten doorrekenen door het Centraal Planbureau. We willen eerst weten hoe plannen die we hebben uitpakken.”
Lees ook: Zoveel extra vermogensbelasting betaal je in 2024 in box 3 voor sparen en beleggen door hoger tarief
Over de hypotheekrenteaftrek zijn jullie wel heel concreet: deze mag niet verder omlaag. Hoe hard is die wens?
“Voor de huizenmarkt is het ontzettend belangrijk dat er meer stabiliteit en rust komt. De hypotheekrenteaftrek is de afgelopen jaren al gedaald. Ik vind dat we daar nu verder vanaf moeten blijven.”
Een ander plan van de VVD is dat sociale huurders het recht krijgen om het huis te kopen. Kunnen zij dat wel betalen?
“Er is een groep die dat wel kan. Tegelijkertijd zijn er veel mensen die in een sociale huurwoning zitten, terwijl ze te veel verdienen. Om scheef wonen tegen te gaan, is het belangrijk dat die mensen een alternatief hebben: een ander huurhuis of aankoop van de eigen woning.”
Als ze hun huurhuis kopen, onttrek je toch woningen uit de voorraad sociale huurwoningen?
“Dat klopt. Daarom koppelen we er wel de voorwaarde aan dat er voldoende wordt bij gebouwd.”
Dat is op dit moment een groot probleem. Wat is volgens u het belangrijkste knelpunt?
"Het stikstofprobleem is te lang blijven liggen, waardoor we nu opeens van alles moeten doen. Dat heeft geleid tot polarisatie. Maar dat is niet het enige knelpunt. Ook regeldruk en gebrek aan regie van het Rijk spelen een rol.”
Hoe kun je de woningbouw uit het slop krijgen?
“Wat in het stikstofdossier nu belangrijk is, is rust. En dat je je richt op het doel: natuurherstel. Niet alleen boeren, maar ook de industrie moet hieraan een bijdrage leveren. Ook moeten er minder regels komen, want die werken verstikkend. Als je bijvoorbeeld een tiny house voor je ouders in de tuin wil zetten of als kleine ondernemer woonruimte wil verhuren, gelden er allerlei beperkende regels. Daar willen we van af. Verder moet het rijk meer regie naar zich toetrekken.”
Gebeurt dat te weinig?
“Ja. Dat moet dus veranderen. Als je te lang stil blijft staan, vind ik dat het Rijk gebieden moet aanwijzen om te bouwen.”
Een nieuwe dwangwet dus…
“Zo zou ik het niet willen noemen. Ik noem het meer regie van het Rijk. Als je heel lang elkaar blijft aankijken, wordt er geen huis meer gebouwd, terwijl dat ontzettend hard nodig is. Ik ken ontzettend veel mensen die een huis zoeken. Jongeren die een eigen woning willen kopen. Mensen die noodgedwongen bij hun ex moeten blijven wonen. Oudere mensen die in een groot huis wonen en op zoek zijn naar een alternatief dat beter past bij hun situatie. Daar moet echt iets aan gebeuren.”
De VVD vindt ook dat er een maximum moet komen aan de stijging van de ozb-belasting. Verwacht u niet dat gemeenten hierdoor in grote problemen komen? De onroerendezaakbelasting is zo’n beetje de enige knop waar ze aan kunnen draaien.
“Waar het om gaat is dat de ozb geen pinautomaat voor gemeenten moet zijn. Gemeenten zouden ook naar andere oplossingen kunnen kijken.”
Dat zal lastig zijn. Gemeenten hebben er de afgelopen jaren al veel taken bij gekregen en ze ontvangen over enkele jaren ook minder geld uit het gemeentefonds.
“Daar moeten we naar kijken. Er zijn veel overheidstaken gedecentraliseerd, zoals jeugdzorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). Misschien kunnen we meer samenwerken of kunnen er meer taken terug naar het Rijk. Waar het ons om gaat is dat het geen automatisme moet zijn voor gemeenten om bij een tekort meteen naar huishoudens te kijken om dat op te lossen.”
Een ander actueel verkiezingsthema is klimaatbeleid. Wat zijn de speerpunten van de VVD?
“Het is belangrijk om het zo in te richten dat iedereen de omslag kan maken. Dat betekent dat je ook oog moet hebben voor de kleine portemonnee. En voor bedrijven. Je wil niet dat bedrijven over de grens doorgaan met vervuilen en de banen meenemen. Daarnaast kun je klimaat en de oplossingen om de wereld schoner te maken ook zien als een kans om een leidende rol in de wereld te krijgen. Nederland is een klein land, maar een wereldspeler in innovaties."
Kunt u een voorbeeld noemen?
“Wist je dat het mogelijk is om huizen te bouwen zonder cement? De bakstenen kun je aan elkaar vastklikken, als een soort Legostenen. Dat leidt tot minder CO2-uitstoot, terwijl je toch stevige gebouwen neerzet. Dat is een Nederlandse uitvinding. Ook solarauto’s zijn hier ontwikkeld. Het is belangrijk om het zo te faciliteren dat bedrijven verder komen. Bijvoorbeeld door de regels te versoepelen en het testen van innovaties, zoals testritten met solarauto’s, makkelijker te maken."
"Dat vraagt om een andere mindset. Ik wil niet naar het klimaat kijken met de focus: het klimaat gaat ons heel veel geld kosten en als we dat niet doen, gaan we allemaal dood. Ik kijk er liever met een optimistische blik naar. De doelen zijn stevig, maar ik ben wel optimistisch dat we dat samen kunnen.”
De VVD wil ervoor zorgen dat het aantrekkelijk blijft voor huishoudens en ondernemers om zonnepanelen op hun eigen dak te krijgen. Hoe moet dat concreet?
“Allereerst moeten we ervoor zorgen dat de elektriciteitskabels dat aankunnen, want het net loopt vast. Dat vergt grote investeringen in het elektriciteitsnet. Daarnaast moeten we ervoor zorgen dat ook lagere en middeninkomens die geen geld hebben voor investeringen in verduurzaming, zoals isolatie en aanleg van zonnepanelen, er van profiteren. Bijvoorbeeld door collectief zonnepanelen aan te leggen.”
Na de verkiezingen begint de formatie van een nieuw kabinet. Hebben jullie een breekpunt in de onderhandelingen?
“Niet meteen. Wat voor ons wel cruciaal is dat we ons richten op de problemen die mensen ervaren. Je kunt wel ideologie voorop zetten, maar daar worden de problemen niet mee opgelost. Bijvoorbeeld het probleem van te hoge rekeningen. Mensen willen normaal kunnen rondkomen en niet hoeven nadenken: kan mijn kind nog wel op schoolreis? Maar ook het migratieprobleem; niet alleen asiel, maar ook arbeidsmigratie en toestroom van buitenlandse studenten. En veiligheid, want je bent pas vrij als je veilig bent. Dit kun je alleen fixen als je keuzes durft te maken.”
Welke keuzes maakt de VVD? Jullie willen veel: extra investeringen in infrastructuur, belastingverlagingen, een uitgebreider OV-aanbod, uitbreiding van het elektriciteitsnetwerk, terugdringen van het begrotingstekort… Hoe gaat u die plannen betalen?
“Bij de doorrekening van ons programma wordt duidelijk welke keuzes wij maken. Steeds meer partijen laten hun programma niet doorrekenen. Dat lijkt me heerlijk, vrijblijvend plannen maken. Maar ik wil weten of we alles wat we willen ook kunnen waarmaken. Straks wordt bekend welke keuzes wij hierin maken.”
Er zijn nu diverse vrouwelijke lijsttrekkers. De partij van Pieter Omtzigt, NSC, moet nog melden wie de premierskandidaat wordt. Vindt u dat dit een vrouw moet zijn?
“Dat moet hij zelf bepalen. De VVD is niet bezig met de man/vrouw-verhouding. We kijken naar talent. Opmerkelijk genoeg is dat bij de partijen die daar wel dag en nacht mee bezig zijn niet helemaal gelukt. Dat vind ik wel grappig.”
Het gaat nog steeds moeizaam om vrouwen in de top van grote bedrijven te krijgen. Vindt de VVD dat hier maatregelen voor nodig zijn?
“Daar is mijn achterban verdeeld over. Zelf vind ik dat een groot bedrijf met een board met uitsluitend mannen die op elkaar lijken aan de maatschappij mag uitleggen hoe dat kan. Er is genoeg talent onder vrouwen en mensen met een andere culturele identiteit. Als je ervoor open staat, kan het."
"Ik vind het wel belangrijk dat er niet alleen diversiteit is in de top, maar in de hele organisatie. Dat betekent dat ook medewerkers in de lagere salarisschalen, waar vaak meer vrouwen zitten, een eerlijke kans moeten hebben om door te groeien. En niet dat witte mannen worden voorgetrokken.”
Het tijdperk Rutte is bijna voorbij. Wat gaat u anders doen dan uw voorganger?
“We beginnen een gloednieuw hoofdstuk. Wat er onder mij anders gaat, zal moeten blijken. Ik ben een ander mens, een ander type, met een andere visie en een ander verhaal. De afgelopen jaren zijn we in de politiek met name met onszelf bezig geweest, en minder met oplossen van de problemen waar mensen mee te maken hebben. Ik wil graag het verschil maken voor mensen. Daar ben ik de politiek voor in gegaan. Ik hou van dit land en van wat we hebben opgebouwd.”